Blog 7; hoe een simpel bloedonderzoek binnen enkele dagen de diagnose Batten kan vaststellen
21 augustus 2020
Nieuw onderzoek gepubliceerd van drs. Kuper en dr. van Hasselt over hoe een simpel bloedonderzoek binnen enkele dagen de diagnose Batten kan vaststellen
In deze blog wil ik jullie graag wat meer vertellen over ons nieuwste onderzoek, dat net is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift JIMD reports. In dit artikel, getiteld: “Quantifying lymphocyte vacuolization serves as a measure of CLN3 disease severity” beschrijven wij hoe we door het meten van stapelingsproduct in de witte bloedcellen, binnen enkele dagen kunnen vaststellen of een kind de ziekte van Batten heeft, en ook al een indicatie kunnen geven van de ernst van het ziektebeeld (klassiek, of een wat langzamer verlopend beeld). Het DNA-onderzoek volgt dan nog, maar duurt vaak nog enkele maanden. Door middel van ons onderzoek kunnen we snel duidelijkheid bieden en eerder de juiste begeleiding opstarten.
In dit onderzoek hebben we gebruik gemaakt van restmateriaal van bloed van patiënten die onze poli bezoeken. Er wordt namelijk standaard op de poli bloed afgenomen, om ook ‘aan de binnenkant’ in de gaten te houden hoe het gaat en soms ook om de spiegel van bepaalde medicijnen te controleren. Er blijft eigenlijk altijd wel een klein beetje bloed over na afname, wat meestal wordt weggegooid. Niet bij ons: wij weten, als dokters van patiënten met een zeldzame ziekte, dat ook dit materiaal zeldzaam is en ons nog best van pas zou kunnen komen om meer te leren over de ziekte. Hierom hebben we elke keer als er wat bloed overbleef, dit gebruikt om een test te ontwikkelen die de mate van stapelingsmateriaal meet in de witte bloedcellen.
Waarom de witte bloedcellen? We weten al heel lang dat bij de ziekte van Batten, in dit geval specifiek NCL type 3, een bepaald type witte bloedcellen zogenaamde vacuolen laten zien. Normaal gesproken is een cel rondom de kern ‘leeg’. Bij een Batten patiënt zie je rondom de celkern een soort ‘zeepsop’, die witte belletjes. Dit is de stapeling, die in de witte bloedcellen dus onder de microscoop zichtbaar is. Je zou dus denken: het naar de cellen kijken, is genoeg om te weten of een kind Batten heeft of niet. Dit is helaas niet zo: niet alle witte bloedcellen van batten patiënten hebben vacuolen, en bij sommige zien de vacuolen er een stuk minder duidelijk uit dan bij het eerste plaatje. Bovendien hebben gezonde mensen soms, bijvoorbeeld als ze een infectie doormaken, ook een paar vacuolen. Kortom, er is een geoefend oog nodig die veel cellen moet bekijken voordat je met vertrouwen kunt zeggen of dit wel of geen Batten is. En een geoefend oog is er niet vaak met zo’n zeldzame ziekte. Daarom wilden wij deze stapeling geautomatiseerd meten.
Wij hebben de stapeling geautomatiseerd kunnen meten door de mate van lysosomaal membraaneiwit (genaamd LAMP-1) te bepalen. Het lysosoom is de afvalfabriek van de cel, die bij Batten niet goed functioneert. De buitenkant van het lysosoom wordt (met name) gevormd door dit LAMP-1 eiwit. Wij hadden het vermoeden dat de vacuolen die we zien eigenlijk niet meer (goed) functionerende lysosomen zijn die een stuk groter zijn geworden door het niet goed afgevoerde celafval binnenin. Aan de buitenkant van deze vacuolen zou dan veel meer lysosomaal membraan eiwit zitten dan bij de (gezonde, kleine) lysosomen bij gezonde mensen. Dit bleek inderdaad te kloppen: waar gezonde mensen nauwelijks LAMP-1 stapeling hebben, hebben Batten patiënten daar veel van. Hoeveel precies, dat verschilt afhankelijk van het ziekte-ernst type: dit is het type NCL3 dat iemand heeft, niet hoe ver de ziekte is (dat noemen we ziekte progressie). Met de LAMP1 marker kunnen we dus ziekte-ernst onderscheiden: van klassiek NCL3, protracted NCL3 tot retina-only NCL3 (ook wel: CLN3-associated retinal degeneration). Het onderscheiden van NCL3 types helpt ons nu bij het bieden van betere begeleiding, en als er straks hopelijk een medicijn is, bij het bepalen of dit medicijn effect heeft.
